Zorunlu askerlik hizmeti, Türkiye’de çalışma hayatını doğrudan etkileyen anayasal bir yükümlülüktür. Bu nedenle askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar için özel bir yasal çerçeve oluşturulmuştur. 2025 yılı itibariyle askerlik gerekçesiyle işten ayrılan işçiler, kıdem tazminatı, işsizlik ödeneği ve işe dönüş gibi önemli haklara sahiptir. Bu yazıda, askerlik nedeniyle işten ayrılma halinde hangi hakların doğduğu, kıdem tazminatının nasıl hesaplandığı ve sürecin yasal dayanakları kapsamlı şekilde ele alınmaktadır.
Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan İşçi Tazminat Alabilir mi?
Askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılmak, iş hukuku bakımından haklı nedenle fesih sayılır. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre, işçinin muvazzaf askerlik dolayısıyla iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için en az bir yıl süreyle aynı işverenin yanında çalışılmış olması ve askerlik sevk belgesiyle durumun belgelenmesi gerekir.
İşçi, askerlik sebebiyle işten ayrıldığında yalnızca kıdem tazminatına hak kazanır; bu durumda ihbar tazminatı talep edemez ve işveren de işçiden ihbar süresine uymasını isteyemez. Bu hak, hem zorunlu hem de bedelli askerlik uygulamaları için geçerlidir.
Kıdem Tazminatı 2025’te Nasıl Hesaplanır?
Askerlik gerekçesiyle fesihte işçinin hak ettiği kıdem tazminatı, çalıştığı her tam yıl için brüt maaş tutarında hesaplanır. Ayrıca yemek, yol, düzenli ödenen prim gibi haklar da bu brüt tutara eklenebilir.
Hesaplama Formülü:
Brüt Aylık Ücret x Çalışma Süresi (yıl) = Kıdem Tazminatı
Örnek:
Brüt maaşı 22.000 TL olan bir işçi 5 yıl çalışmışsa:
22.000 TL x 5 yıl = 110.000 TL kıdem tazminatı
2025 yılı itibariyle tavan uygulaması devam etmektedir ve ödenecek kıdem tazminatı, belirli bir üst limit ile sınırlıdır. Tazminat yalnızca damga vergisine tabidir, gelir vergisinden muaftır.
Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Alınır mı?
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiler de, iş sözleşmesini askerlik gerekçesiyle feshetmeleri halinde kıdem tazminatına hak kazanırlar. Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemesi kararları, bedelli askerlikte de muvazzaf askerlik kapsamının geçerli olduğunu ve kıdem tazminatının ödenmesi gerektiğini açıkça belirtmektedir.
Ancak dikkat edilmelidir: Eğer işçi sadece ücretsiz izin kullanırsa ve iş sözleşmesini feshetmezse, kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Tazminat alınabilmesi için mutlaka iş sözleşmesinin sona erdirilmesi ve bedelli askerlik sevk belgesi sunulması gerekir.
İhbar Tazminatı Alınır mı?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesini haksız yere ve önceden bildirimde bulunmadan fesheden tarafın diğer tarafa ödemesi gereken tazminattır. Ancak askerlik nedeniyle yapılan fesihlerde bu şartlar oluşmaz. Çünkü işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmektedir.
Bu nedenle askerlik gerekçesiyle işten ayrılan işçi, ihbar tazminatına hak kazanmaz ve işveren de ihbar süresi talep edemez. İşçi, sevk belgesiyle birlikte işten hemen ayrılabilir.
Fesih Bildirimi Nasıl Yapılmalı?
Tazminat hakkının doğabilmesi için iş sözleşmesinin feshi mutlaka yazılı olarak ve askerlik nedeniyle yapıldığını belirten bir gerekçeyle gerçekleştirilmelidir. Fesih dilekçesi ile birlikte askerlik sevk belgesi de işverene sunulmalıdır. Fesih bildirimi noter, avukat veya elden imzalı olarak teslim edilebilir.
Dilekçe örneği:
“Askere çağrıldığım için 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesine dayanarak iş akdimi feshediyorum. Kıdem tazminatımın tarafıma ödenmesini talep ederim.”
Askerlik Sonrası Aynı İşe Dönüş Mümkün mü?
Askerlik hizmeti sona eren işçi, terhis tarihinden itibaren 2 ay içinde işverene yazılı olarak başvurduğunda, eski işine geri dönme hakkına sahiptir. İşveren, boş pozisyon varsa derhal, yoksa ilk açılacak pozisyonda işçiyi işe almakla yükümlüdür. Aksi halde işverene, üç aylık ücret tutarında tazminat cezası uygulanır.
Ayrıca işçi aynı işyerinde çalışmaya devam ederse, askerlik öncesi çalışmaları da kıdem süresine eklenir.
Fesih ve Askerlik Arasında Makul Süre Ne Kadar?
Fesih tarihi ile askerlik başlangıç tarihi arasındaki süre, makul olmalıdır. Yargıtay kararlarına göre bu sürenin 3 ila 5 ay olması uygun kabul edilmektedir. Eğer işten ayrılış ile askerlik arasında 6 aydan fazla zaman varsa, bu durumda fesih askerlik gerekçesiyle değil istifa olarak değerlendirilir ve kıdem tazminatı talebi reddedilir.
Bu nedenle işçi, sevk belgesini aldıktan sonra mümkün olan en kısa sürede işten ayrılmalıdır.
Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılan İşçi İşsizlik Maaşı Alabilir mi?
İşsizlik ödeneği alabilmek için gerekli şartlar askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiler için de geçerlidir. SGK çıkış kodunun 12 – askerlik olarak bildirilmesi ve şu şartların sağlanması gereklidir:
- Son 3 yılda en az 600 gün prim,
- Son 120 gün hizmet akdiyle kesintisiz çalışma,
- 30 gün içinde İŞKUR’a başvuru.
Ancak unutulmamalıdır ki, işsizlik ödeneği askerlik süresince ödenmez. İşçi isterse askerden önce başvuru yapabilir; ödeme askıya alınır ve dönüşte kalan haklar yeniden başlatılır.
Bedelli Askerlikte Ücretsiz İzin mi, Fesih mi?
Bedelli askerlik süresi kısa olduğu için birçok işçi ücretsiz izin yolunu tercih etmektedir. Ancak kıdem tazminatı almak isteyen bir işçinin, mutlaka iş sözleşmesini feshetmesi gerekir. Ücretsiz izin, iş sözleşmesini askıya alır ve tazminat hakkı doğurmaz.
Bu nedenle bedelli askerlik yapacak işçinin tercihine göre hareket etmesi gerekir:
- Tazminat almak isteyenler: İş akdini feshetmeli.
- İşe geri dönmek isteyenler: Ücretsiz izin talep edebilir.
Askerlik Nedeniyle Fesihte Yapılan Hatalar
- Fesih işlemini yazılı değil, sözlü yapmak
- Askerlik sevk belgesi sunmamak
- Fesih ile askerlik tarihi arasında çok uzun süre bırakmak
- Dilekçeye “istifa” yazmak
- Ücretsiz izin alıp tazminat talep etmek
- İşe dönüş başvurusunu 2 ay içinde yapmamak
Bu hatalar işçinin kıdem tazminatı hakkını kaybetmesine neden olabilir.
Genel Değerlendirme: İşçinin Hakları
Askerlik nedeniyle işten ayrılan bir işçi, eğer iş akdini fesheder ve durumu belgelendirirse aşağıdaki haklardan yararlanabilir:
- Kıdem tazminatı
- İşsizlik ödeneği (koşullu)
- Eski işe dönüş hakkı
- Kıdemin devamı
- Yasal sürede yapılan fesihle vergisiz ödeme avantajı
Bu hakların kaybı, yalnızca usule aykırı işlemlerle mümkün olur. Bu nedenle işçilerin her adımı belgeyle ve doğru başvuru yöntemiyle atması gerekir.