Gelir Vergisi Kanunu’nun 47. ve 48. maddeleri uyarınca uygulanan basit usulde vergilendirme sistemi, özellikle küçük esnaf ve şahıs işletmeleri için sağlanan önemli bir kolaylık mekanizmasıdır. Ancak bu sistemden faydalanabilmek için hem genel hem de özel bazı kriterlerin sağlanması gerekir. Bu kriterlerin en dikkat çekeni ise, işyeri kira bedelinin belirli sınırları aşmamasıdır. 2025 yılı itibarıyla bu sınırlar güncellenmiş ve Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Basit Usulde Vergilendirme Nedir?
Basit usulde vergilendirme, küçük ölçekli işletmelerin vergilendirme sürecinde karşılaştığı mali ve bürokratik yükleri azaltan, daha sade bir sistemdir. Bu sistem kapsamında mükellefler;
- KDV mükellefi sayılmaz,
- Geçici vergi beyanında bulunmaz,
- Defter tutma zorunluluğu taşımaz,
- Muhtasar beyannameden muaftır,
- Sadece yıllık gelir vergisi beyannamesi verirler (2021 sonrası bazı mükellefler için bu da kaldırılmıştır).
Bu sebeple, esnaf ve küçük işletmeler açısından zaman ve maliyet avantajı sağlayan bir vergilendirme rejimidir.
Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartları (2025)
Basit usule geçiş yapmak isteyen mükelleflerin 2025 yılı itibarıyla sağlaması gereken temel koşullar şunlardır:
- İşyeri Sahibi, Kendi İşinde Bilfiil Çalışmalıdır.
İşletme sahibinin işin başında bulunması zorunludur. Ancak hastalık, askerlik, doğum gibi zorunlu durumlarda kısa süreli yokluklar bu şartı ihlal etmez. - Yıllık Kira Bedeli, Belirlenen Hadleri Aşmamalıdır.
- Büyükşehir belediyesi sınırları içinde: 79.000 TL
- Diğer yerlerde: 48.000 TL
- Gerçek Usulde Gelir Vergisine Tabi Faaliyet Gösterilmemelidir.
Başka bir iş kolunda gerçek usule tabi olmak, basit usul uygulamasını engeller.
İşyeri Kira Hadlerinin Önemi Nedir?
İşyeri kira bedeli, basit usul kapsamındaki en kritik ölçütlerden biridir. Kira bedeli yıllık olarak, işyerinin bulunduğu bölgeye göre değerlendirilir:
- Eğer işyeri kiralıksa, sözleşmedeki kira tutarı esas alınır.
- İşyeri şahsa aitse, emsal kira bedeli dikkate alınır.
Bu tutarın tek kuruş dahi aşılması, mükellefin doğrudan gerçek usule geçmesini gerektirir.
Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları (2025)
Gelir Vergisi Kanunu’nun 48. maddesine göre özel şartlar da bulunmaktadır. Bu şartlar mükellefin yaptığı işe göre farklılık gösterir:
- Alım-satım faaliyeti yapanlar için:
- Yıllık alım limiti: 990.000 TL
- Yıllık satış limiti: 1.580.000 TL
- Hizmet sunan mükellefler için:
- Yıllık hasılat limiti: 480.000 TL
- Hem mal alım satımı hem hizmet sunanlar için:
- Toplam yıllık sınır: 990.000 TL
Bu sınırların aşılması halinde, yine gerçek usulde vergilendirme zorunlu hale gelir.
Ortaklıklarda Basit Usul Uygulaması
Ortaklıkların basit usul kapsamında değerlendirilebilmesi için her bir ortağın yukarıda belirtilen tüm kriterleri bireysel olarak sağlaması gerekir.
Eğer;
- Ortaklardan biri gerçek usule tabi ise,
- Ortaklık kapsamındaki faaliyetler sınırları aşıyorsa,
bu durumda tüm ortaklık gerçek usul kapsamında değerlendirilir.
Gerçek Usulden Basit Usule Geçiş Nasıl Yapılır?
Gerçek usule tabi olan bir mükellef, arka arkaya iki takvim yılı boyunca basit usul şartlarını sağlıyorsa, üçüncü yılın başında vergi dairesine yazılı başvuru yaparak basit usule geçebilir.
- Başvuru süresi: Takip eden yılın Ocak ayının sonuna kadar
- İstisna: Sahte belge düzenleyen ya da kullananlar bu geçiş hakkını kaybeder.
Basit Usulün Vergisel Avantajları Nelerdir?
Basit usulde vergilendirme, yalnızca iş yükünü değil, mali yükümlülükleri de azaltır:
- Geçici vergi ödemezler.
- KDV beyannamesi vermezler.
- Defter tutma yükümlülüğü yoktur.
- Ücret ve kira stopajı beyanı yapılmaz.
- Ticari kazançtan dolayı vergiye uyumlu mükellef indirimi uygulanır.
- Genç girişimci ve engelli mükellef istisnası mümkündür.
Bu yönleriyle basit usul, özellikle yeni başlayan işletmeler için ciddi bir teşvik sistemidir.
Kimler Basit Usulden Yararlanamaz?
Bazı sektörler ve faaliyetler hiçbir şartta basit usule tabi olamaz:
- Kıymetli maden ve mücevherat ticareti yapanlar
- Gayrimenkul ve araç alım satımı yapanlar
- Sigorta prodüktörleri
- Sarraflar, ikrazatçılar (ödünç para verenler)
- Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar
- Her türlü ilan, reklam ve inşaat taahhüt işi yapanlar
- Komandit ve kollektif şirket ortakları
Bu gruplar faaliyet hacmine bakılmaksızın doğrudan gerçek usule tabidir.
Basit Usulde Beyanname Zorunluluğu (2025)
1 Ocak 2021 itibarıyla yapılan düzenlemeyle birlikte, basit usulde ticari kazancı olan mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamesi vermekten muaf tutulmuştur. Ancak başka gelir (örneğin konut kira geliri) elde edilmesi durumunda beyan zorunluluğu devam etmektedir.
2025 Kira Haddi Aşıldığında Ne Yapılmalı?
İşyeri kira bedelinin 2025 yılında belirlenen sınırları aştığı tespit edilirse:
- Bu durumun en kısa sürede vergi dairesine bildirilmesi gerekir.
- Mükellef, takip eden yıldan itibaren gerçek usule geçmek zorundadır.
- Aksi durumda cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalınabilir.