Miras hukuku, ölümle birlikte ortaya çıkan malvarlığının devrine ilişkin kuralları belirlerken, çocuğu olmayan kişilerin miras paylaşımı özel durumlar barındırır. Türk Medeni Kanunu’na göre çocuğu olmayan bir kişinin mirası, yasal zümreler içinde belirli sıra ve oranlarla dağıtılır. Bu süreçte sağ kalan eşin konumu, anne-babanın durumu, kardeşlerin hakları ve vasiyetname ile tasarruf imkânları oldukça önemlidir.
Yasal Mirasçılıkta Zümre Esası Nedir?
Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mirasçılık sistemi zümre esasına dayanır. Bu sistemde kan hısımları belirli sıralamaya göre mirasçı olur. Zümreler şu şekildedir:
- Birinci Zümre: Altsoy (çocuklar, torunlar)
- İkinci Zümre: Üstsoy (anne ve baba) ve onların çocukları (kardeşler, yeğenler)
- Üçüncü Zümre: Büyükbaba, büyükanne ve onların çocukları (amca, dayı, hala, teyze)
Çocuğu olmayan bir kişinin birinci zümresi bulunmadığından, miras doğrudan ikinci zümreye ve varsa eşe geçer.
Eşin Miras Hakkı Hangi Durumlarda Ne Kadardır?
Sağ kalan eş, zümre fark etmeksizin her zaman yasal mirasçıdır. Ancak miras payı, birlikte mirasçı olduğu kişilere göre değişir:
- Eş ile birlikte anne ve baba hayattaysa: Eş mirasın %50’sini, anne ve baba kalan %50’yi eşit şekilde alır.
- Eş ile kardeşler varsa (anne-baba ölmüşse): Yine %50 eşe, kalan %50 kardeşler arasında bölünür.
- Eş dışında hiçbir mirasçı yoksa: Mirasın tamamı eşe geçer.
Eşin mirasçılığı, mal rejimi paylaşımından sonraki kalan değer üzerinden hesaplanır.
Anne ve Baba Hayatta Değilse, Kardeşler Mirasçı Olur mu?
Evet. Çocuğu olmayan bir kişinin anne ve babası da vefat etmişse, kardeşleri ve onların altsoyu (yeğenler) mirasçı olur.
- Eş ile birlikte kardeşler varsa: Eş mirasın yarısını, kardeşler kalan kısmı eşit olarak paylaşır.
- Kardeşlerden biri vefat etmişse: O kardeşin payı kendi çocuklarına yani yeğenlere intikal eder.
Hiçbir Yakını Olmayan Kişinin Mirası Kime Kalır?
Miras bırakanın;
- Çocuğu,
- Eşi,
- Anne-babası,
- Kardeşleri,
- Diğer yakınları
yoksa ve vasiyetname de düzenlememişse, Türk Medeni Kanunu’nun açık hükmü gereğince miras devlete geçer.
Devletin mirasçılığı, kamu yararını gözetir. Bu tür miraslar, hazineye intikal eder ve kamu hizmetlerinde değerlendirilir.
Vasiyetname ile Malvarlığı Kime Bırakılabilir?
Çocuğu olmayan kişiler, vasiyetnameyle diledikleri kişi ya da kuruluşa miras bırakabilir. Ancak bu yetki, yasal sınırlamalara tabidir.
Saklı Paylı Mirasçılar Varsa Ne Olur?
- Sağ kalan eş
- Anne ve baba (altsoy yoksa)
bu kişiler saklı paylı mirasçılardır. Vasiyetname ile bu kişilerin mirastan tamamen çıkarılması hukuken mümkün değildir. Saklı pay oranı ihlal edilirse, tenkis davası açılabilir.
Geçerli Vasiyetnamenin Şartları
- Vasiyetçinin ayırt etme gücüne sahip olması,
- Vasiyetin el yazısı, resmi veya sözlü şekilde usule uygun hazırlanması gerekir.
Noterde düzenlenen vasiyetnameler ispat bakımından en güçlü hukuki delildir.
Üvey Çocuklar Mirasçı Olur mu?
Üvey çocuklar, doğrudan yasal mirasçı değildir. Ancak;
- Evlat edinme yoluyla,
- Vasiyetname ile atanmış mirasçı olarak,
miras hakkı elde edebilirler.
Evlat edinilmiş bir üvey çocuk, biyolojik çocukla eşit haklara sahiptir. Aksi durumda, herhangi bir bağ kurulmadıysa miras hakkı yoktur.
Mirasçılık Belgesi Olmadan İşlem Yapılamaz
Mirasın resmi yollarla paylaşılabilmesi için mirasçılık belgesi alınması zorunludur. Bu belge olmadan:
- Tapu devri,
- Banka hesap erişimi,
- Diğer tüm resmi işlemler yapılamaz.
Nereden ve Nasıl Alınır?
- Sulh hukuk mahkemesine dilekçeyle başvuru yapılabilir.
- Noterler de, 2011 yılından bu yana mirasçılık belgesi düzenleyebilir.
Mirasın Reddedilmesi Mümkün müdür?
Evet. Mirasçılar, 3 ay içinde yazılı beyanla mirası reddedebilir. Reddi miras beyanı, sulh hukuk mahkemesine yapılmalıdır.
Reddi Mirasın Sonuçları Nelerdir?
- Reddeden kişi mirastan tamamen çıkar.
- Onun payı, varsa altsoyuna veya diğer mirasçılara geçer.
- Tüm mirasçılar reddederse, miras yine devlete intikal eder.
Bu hak, borçlu mirasları kabul etmek istemeyen mirasçılar açısından büyük bir koruma sağlar.
Eş Vefat Ederse Mal Paylaşımı Nasıl Olur?
Çocuğu olmayan bir kişi, eşini kaybettiğinde aşağıdaki paylaşımlar söz konusudur:
- Eşin anne-babası hayattaysa: Mirasın yarısı sağ kalan eşe, diğer yarısı anne ve babaya verilir.
- Anne-baba da vefat etmişse: Mirasın kalan kısmı eşin kardeşlerine intikal eder.
- Hiç kimse yoksa: Malvarlığı, sağ kalan eşin tamamına geçer.
Miras Planlaması Yapmak Neden Önemlidir?
Çocuğu olmayan bireylerin, vasiyetname düzenleyerek malvarlıklarını istedikleri şekilde yönlendirmeleri mümkündür. Aksi hâlde, malvarlığı yasal mirasçılar arasında dağıtılır ya da hiç kimse kalmamışsa devlete geçer.
- Özel bağ kurulan bir kişi varsa,
- Malvarlığı bir vakıf veya derneğe bırakılmak isteniyorsa,
- Eş dışında kimseyle miras paylaşımı istenmiyorsa,
vasiyetname hazırlanması şiddetle tavsiye edilir.