Sigortasız veya eksik sigortalı çalıştırılan işçiler için sosyal güvenlik haklarını koruma altına alan en etkili hukuki yol, hizmet tespit davasıdır. Bu dava türü, yalnızca işçilerin emeklilik, sağlık ve diğer sosyal güvenlik haklarına kavuşmalarını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda kayıt dışı çalışmayı da önleyici bir rol üstlenir. Ancak davayı açmak isteyenlerin en çok merak ettiği konu, “Hizmet tespit davası ne kadar sürer?” sorusudur.
Bu yazımızda hizmet tespit davasının tanımı, dava süresi, deliller, zamanaşımı süresi ve Yargıtay içtihatları dahil olmak üzere tüm ayrıntılara yer verilecektir.
Hizmet Tespit Davası Nedir?
Hizmet tespit davası, fiilen çalıştığı halde sigorta bildirimi yapılmamış veya eksik yapılmış kişilerin, bu çalışmayı mahkeme kararıyla tespit ettirmek amacıyla açtıkları davadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. maddesi bu davanın hukuki temelini oluşturur.
Bu davalar, yalnızca işçinin kendi sigorta hakkı için değil; emeklilik yaşı, kıdem tazminatı, işsizlik maaşı gibi birçok hakkın doğru hesaplanması için de kritik önem taşır.
Hizmet Tespit Davası Ne Kadar Sürer?
Davaların süresi mahkemelerin iş yoğunluğuna, delil durumuna ve tarafların beyanlarına göre değişmektedir. Ancak genel olarak:
- İlk derece mahkemesi süreci: 8 ila 16 ay
- İstinaf aşaması: 6 ila 12 ay
- Temyiz süreci (Yargıtay): 8 ila 14 ay
Tüm aşamaların tamamlanması halinde hizmet tespit davası ortalama 1,5 ila 3 yıl arasında sürebilir.
Davanın Süresini Etkileyen Unsurlar
- Tanık sayısı ve dinlenme süresi
- Yazılı belgelerin toplanma süresi
- İşverenin savunma süresi
- SGK’nın dosyaya müdahil olup olmaması
- Mahkemelerin adli tatil dönemine girmesi
- UYAP sisteminde yaşanabilecek gecikmeler
Davanın daha kısa sürede sonuçlanması için tecrübeli bir sosyal güvenlik avukatından yardım alınması süreci büyük ölçüde hızlandırabilir.
Hizmet Tespit Davası Açma Şartları Nelerdir?
Bir hizmet tespit davası açılabilmesi için şu şartların varlığı gereklidir:
- İşçinin fiilen çalışmış olması
- İşçi ile işveren arasında hizmet sözleşmesi bulunması
- SGK’ya bu çalışmanın bildirilmemiş olması
- SGK’nın bu çalışmayı resen tespit etmemiş olması
İşverenin bordro düzenlememesi veya eksik prim ödemesi de hizmet tespiti davasının gerekçesi olabilir.
Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
Hizmet tespit davalarında zamanaşımı değil, hak düşürücü süre söz konusudur. 5510 sayılı Kanun’a göre, sigortalı işçi çalıştığı yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde dava açmalıdır.
Örnek: 2020 yılında bildirilmeyen bir çalışma için dava açma süresi 31 Aralık 2025’te sona erer.
Eğer bu süre geçirilirse, mahkeme davayı reddetmek zorundadır. Hak düşürücü süre mahkemece re’sen dikkate alınır.
Delil Olarak Hangi Belgeler Sunulabilir?
Hizmet tespit davasında hem tanık beyanları hem de yazılı belgeler delil olarak kullanılabilir. Mahkemelerin dikkate aldığı başlıca deliller şunlardır:
- Tanık ifadeleri (eski iş arkadaşları, komşu işyeri çalışanları)
- Ücret bordroları, maaş makbuzları
- Noter onaylı belgeler
- İşe giriş bildirgesi
- İşyeri özlük dosyası
- Kamera görüntüleri
- Yazışmalar (e-posta, WhatsApp mesajları)
- Resmi kurum yazışmaları
Sonradan oluşturulan ve çelişkili olan belgeler mahkemece güvenilir kabul edilmez.
Hizmet Tespit Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Dava, İş Mahkemesi’nde açılır. İş Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi İş Mahkemesi sıfatıyla görev yapar. Yetkili mahkeme:
- İşverenin bulunduğu yer mahkemesi
- İşçinin işini fiilen yaptığı yer mahkemesidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu aleyhine doğrudan dava açılamaz, ancak davaya müdahil olur.
Hizmet Tespitinde Eksik Prim Bildirimi
İşveren tarafından eksik bildirilen prim günleri de hizmet tespit davasına konu olabilir. Eksik bildirim, emeklilik süresini uzatabilir ve işçinin SGK’dan alacağı hizmet dökümünde boşluklar oluşturabilir. Bu durumda da işçinin hukuki olarak hak araması mümkündür.
1 Günlük Hizmet Tespit Davası Açılabilir mi?
Evet. Özellikle sigorta başlangıç tarihinin erkene alınması gereken durumlarda, yalnızca 1 günlük sigortasız çalışmanın tespiti amacıyla dava açılabilir. Bu tür davalar, emeklilik yaşının ve süresinin belirlenmesinde oldukça önemlidir.
Yargıtay Kararları Ne Diyor?
Yargıtay kararlarında şu hususlar öne çıkmaktadır:
- Yargıtay 10. HD 2023/9824 K.: Tanık beyanlarının, resmi belgelerle desteklenmesi gerektiği; ancak yazılı belge yoksa güvenilir tanık anlatımlarıyla da karar verilebileceği vurgulanmıştır.
- Yargıtay HGK 2023/1086 K.: Mahkeme kararının SGK bildirgesi yerine geçtiği, prime esas kazançların ve gün sayılarının net şekilde belirtilmesi gerektiği belirtilmiştir.
- Yargıtay 10. HD 2023/9791 K.: Yurtdışındaki hizmetlerin de hukuken tespit edilebileceği, ancak işverenin kusurunun dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir.
Bu içtihatlar, hizmet tespit davalarının sosyal güvenlik hakkı kapsamında kamu düzenini ilgilendirdiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Hizmet Tespit Davasında Arabuluculuk Şart mı?
Hayır. Hizmet tespit davaları arabuluculuğa tabi değildir. Dolayısıyla bu davalarda dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunlu değildir.