İcra edilebilirlik şerhi, arabuluculuk süreci sonunda varılan anlaşmanın, taraflardan birinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde ilamlı icra takibine konu olabilmesini sağlayan mahkeme onayıdır. Bu şerh, anlaşma belgesine mahkeme kararı niteliği kazandırır ve borçlunun yükümlülüğü zorla yerine getirilmesini mümkün kılar. Ancak bu sürecin sorunsuz şekilde işleyebilmesi için başvurulacak mahkemenin doğru belirlenmesi gereklidir. Uygulamada en çok karşılaşılan sorunlardan biri, yetkili mahkemenin yanlış seçilmesinden kaynaklanan ret kararlarıdır.
İcra Edilebilirlik Şerhi Nedir
İcra edilebilirlik şerhi, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu kapsamında düzenlenen anlaşma belgesinin mahkeme onayı ile icraya elverişli hale gelmesini sağlayan işlemdir. Taraflar arasında yapılan arabuluculuk görüşmeleri neticesinde üzerinde anlaşılan konular bir belgeye bağlanır. Bu belge, imza şartlarının eksiksiz şekilde yerine getirilmesi halinde doğrudan ilamlı icra takibine konu olabilir. Ancak bazı durumlarda bu belgeye icra edilebilirlik şerhi alınması zorunlu hale gelir.
İcra Edilebilirlik Şerhi Neden Gereklidir
Anlaşma belgesinin doğrudan icra edilebilmesi için, arabulucu, taraflar ve varsa taraf vekillerinin belgeyi birlikte imzalamış olması gerekir. Eğer bu şart sağlanmıyorsa, anlaşma belgesine mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınmalıdır. Aynı zamanda taşınmaz devri, sınırlı ayni haklar gibi özel konular ile uluslararası nitelikli uyuşmazlıklarda da şerh alınması zorunludur. Aksi halde belge ilam niteliği kazanmaz ve cebri icra süreci başlatılamaz.
İcra Edilebilirlik Şerhi Hangi Hallerde Zorunludur
Taraflardan birinin veya vekillerinden birinin imzasının eksik olduğu durumlarda
Arabulucu ile birlikte imzalanmamış olan anlaşma belgelerinde
Taşınmazın devrine ilişkin hükümler içeren anlaşmalarda
Uluslararası uyuşmazlıklara ilişkin yapılan arabuluculuk anlaşmalarında
Taraf avukatlarının imzalarının yer almadığı ticari uyuşmazlıklarda
İcra edilebilirlik şerhi alınması yasal olarak zorunludur. Bu hallerde şerh olmadan ilamlı takip başlatılamaz.
Yetkili Mahkeme Neresidir
İcra edilebilirlik şerhi başvurusu yapılırken yetkili mahkemenin doğru tespit edilmesi oldukça önemlidir. Yetki tespiti, arabuluculuğun hangi aşamada yapıldığına ve uyuşmazlığın türüne göre değişiklik gösterir.
Dava Açılmadan Önce Başlatılan Arabuluculukta Yetkili Mahkeme
Taraflar arasında dava açılmadan önce yapılan arabuluculuk görüşmelerinde, icra edilebilirlik şerhi için başvuru yapılacak yetkili mahkeme, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesidir. Bu kural, Arabuluculuk Kanunu’nun 18/A maddesinde açıkça belirtilmiştir. Arabulucu hangi komisyon tarafından görevlendirildiyse, o komisyonun bulunduğu yer mahkemesi yetkili kabul edilir.
Dava Sırasında Başlatılan Arabuluculukta Yetkili Mahkeme
Taraflar bir dava sırasında arabuluculuğa başvurmuşsa ve bu süreç sonucunda bir anlaşma sağlanmışsa, icra edilebilirlik şerhi için davanın görüldüğü mahkemeye başvurulmalıdır. Örneğin, bir iş davası görülürken taraflar arabuluculuğa gitmişse, iş mahkemesi anlaşma belgesine şerh vermeye yetkilidir.
Taşınmaz Uyuşmazlıklarında Yetkili Mahkeme
Eğer arabuluculuk konusu taşınmazın devri, ipoteği veya sınırlı ayni hakların kurulması gibi konuları içeriyorsa, yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesidir. Bu yetki kesin yetki niteliğindedir. Taraf iradesiyle değiştirilemez.
Uluslararası Nitelikli Uyuşmazlıklarda Yetkili Mahkeme
Taraflardan biri yabancıysa ya da uyuşmazlık uluslararası nitelik taşıyorsa, icra edilebilirlik şerhi için asliye ticaret mahkemelerine başvurulması gerekir. Bu tür başvurularda milletlerarası özel hukuk ve uluslararası sözleşmeler de dikkate alınır.
Başvuru Süreci Nasıl İşler
İcra edilebilirlik şerhi başvurusu çekişmesiz yargı işi olarak değerlendirilir. Taraflardan biri veya avukatı, yetkili mahkemeye yazılı bir dilekçeyle başvurur. Dilekçede anlaşmanın tarihi, taraf bilgileri, imzalar, uyuşmazlık konusu ve yerine getirilmesi gereken edim belirtilir. Başvuru sırasında başvurma harcı, peşin harç, vekâlet harcı ve gider avansı ödenir. Mahkeme, dosya üzerinden veya gerektiğinde duruşma yaparak inceleme yapar. Aile hukuku gibi özel nitelikli konularda duruşma açılması daha yaygındır. Hakim yalnızca iki hususu inceler: anlaşmanın arabuluculuğa elverişli olup olmadığı ve içeriğinin cebri icraya uygun olup olmadığı. Bu şartların birlikte sağlanması halinde şerh verilir. Aksi halde başvuru reddedilir.
Gerekli Belgeler Nelerdir
Arabuluculuk anlaşma belgesinin aslı veya onaylı sureti
Taraflara ve varsa vekillere ait bilgiler
Vekâletname fotokopisi
Harç ve avans ödemelerine ilişkin dekontlar
İcra edilebilirlik şerhi talepli dilekçe
Bu belgeler eksiksiz olarak sunulmalıdır. Eksiklik halinde başvuru işleme alınmaz.
Mahkeme Kararının Hukuki Niteliği
İcra edilebilirlik şerhi verilmesiyle birlikte anlaşma belgesi ilam niteliği kazanır. Bu belgeye dayanarak doğrudan ilamlı icra takibi başlatılabilir. Mahkemenin kararı istinafa açıktır, ancak temyize kapalıdır. İstinaf süresi kararın tebliğinden itibaren iki haftadır. Bu süre içerisinde başvuru yapılmazsa karar kesinleşir ve ilamlı icra prosedürü başlatılabilir.
Uygulamada Sık Yapılan Hatalar
Yanlış mahkemeye başvuru yapılması
Eksik imzalı anlaşmalarla işlem yapılması
Arabuluculuğa elverişli olmayan konularda şerh talep edilmesi
Harç ve gider avanslarının yatırılmaması
Bu tür hatalar, başvurunun reddedilmesine veya sürecin uzamasına neden olabilir. Bu nedenle başvuru öncesinde hukuk uzmanlarından profesyonel destek alınması önerilir.
Sonuç ve Değerlendirme
İcra edilebilirlik şerhi, arabuluculuk kurumunun etkili çalışabilmesi için vazgeçilmez bir güvencedir. Şerh sayesinde taraflar, uzlaşmaya varılan yükümlülükleri hukuken zorunlu hale getirebilir. Ancak bu işlemin sağlıklı yürüyebilmesi için yetkili mahkemenin doğru belirlenmesi, gerekli belgelerin eksiksiz sunulması ve başvuru sürecinin dikkatle yürütülmesi gerekir. Her yıl artan arabuluculuk başvuruları ile birlikte şerh taleplerinde de artış yaşandığından, bu konuda yaşanacak gecikmelerin ve ret kararlarının önüne geçmek için uzman desteği alınması hem zaman hem hak kaybının önlenmesi açısından büyük önem taşır.