Miras planlaması yapılırken en sık tartışılan konulardan biri olan intifa hakkı, taşınmaz veya taşınır mallar üzerindeki tasarrufların nasıl sürdürüleceği konusunda önemli sonuçlar doğurur. Bu yazımızda, intifa hakkının ne olduğu, ne şekilde kurulduğu, devredilip devredilemeyeceği ve özellikle mirasçılara geçip geçmediği konusu detaylı olarak açıklanacaktır.
İntifa Hakkı Nedir ve Nasıl Kurulur?
İntifa hakkı, bir malın mülkiyetinden doğan kullanma ve semerelerinden yararlanma yetkisinin belirli bir kişiye verilmesini sağlayan sınırlı aynî bir hak türüdür. Bu hak, taşınmazlar, taşınırlar, haklar (örneğin alacaklar) veya bir malvarlığı üzerinde kurulabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre, intifa hakkı resmi senetle tapuya tescil edilmek suretiyle doğar.
İntifa hakkı, mülkiyeti elinde bulunduran kişi tarafından üçüncü bir kişiye verilebilir. Bu hakkın tanınmasıyla birlikte malın çıplak mülkiyeti malikinde kalırken, kullanım ve yararlanma yetkisi intifa hakkı sahibine geçer.
İntifa Hakkının Temel Özellikleri
- Sadece belirli kişiye bağlıdır: Hakkın sahibi yalnızca lehine kurulan kişidir.
- Devredilemez ve mirasçılara intikal etmez.
- Gerçek kişilerde hak sahibinin ölümüyle sona erer.
- Tüzel kişilerde ise en fazla 100 yıl ile sınırlıdır.
- Tam yararlanma yetkisi verir: Kullanma ve faydalanma hakkı birlikte tanınır.
İntifa Hakkı Mirasçılara Geçer mi?
Hayır, geçmez. Türk Medeni Kanunu’nun 797. maddesi uyarınca, intifa hakkı, gerçek kişilerde hak sahibinin ölümüyle birlikte sona erer. Hakkın miras yoluyla intikali mümkün değildir. Bu hak yalnızca tanınmış olduğu kişi için geçerli olup, o kişinin vefatıyla birlikte hukuki varlığı da sona erer.
TMK m. 797
“İntifa hakkı, gerçek kişilerde hak sahibinin ölümü; tüzel kişilerde kararlaştırılan sürenin dolması, süre kararlaştırılmamışsa kişiliğin ortadan kalkmasıyla sona erer. Tüzel kişilerin intifa hakkı en çok yüz yıl devam edebilir.”
Bu hüküm doğrultusunda, intifa hakkı sahibi vefat ettiğinde hak herhangi bir işleme gerek kalmaksızın kendiliğinden ortadan kalkar. Mirasçılar, bu haktan yararlanamazlar ve hak kendilerine geçmez.
İntifa Hakkının Devri Mümkün müdür?
Kural olarak, intifa hakkı devredilemez. Ancak Türk Medeni Kanunu’nun 806. maddesi gereğince, intifa hakkının kullanımı bazı hallerde başkasına bırakılabilir. Sözleşmede aksi belirtilmemişse ve hakkın bizzat kullanılması gerekmiyorsa, kullanım devri mümkündür. Fakat bu kullanım hakkının devri, intifa hakkının kendisinin devri anlamına gelmez.
Tapuda İntifa Hakkının Kaldırılması Nasıl Yapılır?
İntifa hakkı sahibinin ölümünden sonra tapu kayıtlarında bulunan şerhin kaldırılması gerekir. Bu işlem “terkin” olarak adlandırılır ve Tapu Sicili Tüzüğü uyarınca yapılır. İşlem için ilgili belgelerle tapu müdürlüğüne başvurulması yeterlidir.
Gerekli belgeler:
- Hak sahibinin ölüm belgesi
- Mülk sahibinin talebi
- Gerekirse veraset ilamı
Tapu Sicili Tüzüğü Madde 70 uyarınca:
“Tapu sicilinde yapılacak terkin işlemleri, ilgili kaydın üzerinin kırmızı mürekkeple çizilmesi ve alt satıra ‘terkin edildi’ ibaresiyle birlikte tarih ve yevmiye numarasının yazılması suretiyle yapılır.”
Uygulamada Görülen Örnekler
Mülkiyeti Çocuğa Devredip İntifa Hakkı Kendi Üzerinde Tutulması
Birçok kişi taşınmazını hayattayken çocuğuna devredip kendi lehine intifa hakkı kurmaktadır. Bu durumda mülkiyet çocuğa geçse bile ebeveyn evde oturmaya, kiraya vermeye ve kullanmaya devam edebilir. Ancak intifa hakkı sahibi ebeveynin vefatıyla bu hak sona erer ve çocuk tam malik haline gelir.
Eşe Tanınan İntifa Hakkı Örneği
Ölen eşin sağ kalan eşe evde oturma ve kullanma hakkı tanıması da sık rastlanan bir uygulamadır. Bu durumda, evin çıplak mülkiyeti çocuklara ait olurken, intifa hakkı sahibi olan eş yaşamı boyunca taşınmazdan yararlanabilir. Ölümüyle birlikte bu hak ortadan kalkar.
Yargı Kararlarında İntifa Hakkı ve Miras
Yargıtay, intifa hakkının kişisel nitelikte olduğunu ve mirasçılara geçmeyeceğini açıkça kabul etmektedir.
Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, 2019/604 E. – 2019/1142 K.
“İntifa hakkı, şahsa bağlı irtifak hakkı olup mirasçılara intikal etmez.”
Bu içtihatlar doğrultusunda, tapuda kayıtlı olsa dahi intifa hakkı, ölümle birlikte sona erdiğinden, herhangi bir miras davasına veya paylaşımına konu edilemez.
İntifa Hakkı ile Rehin Hakkı Arasındaki Fark
İntifa hakkı kişisel nitelikte olup devredilemez ve mirasçılara geçmezken, rehin hakkı alacak teminatı niteliğinde olduğundan devredilebilir ve mirasçılara geçebilir. Bu fark, miras planlamasında dikkat edilmesi gereken önemli bir ayrımdır.
Sonuç: Miras Planlamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- İntifa hakkı şahsa özgü bir hak olup devredilemez ve mirasla geçmez.
- Gerçek kişinin ölümüyle birlikte sona erer ve tapudan terkin edilmelidir.
- Miras planlaması yapılırken intifa hakkının geçici bir koruma sağladığı, uzun vadeli kullanımın hukuken mümkün olmadığı bilinmelidir.
Bu nedenle, gayrimenkul ve miras düzenlemeleri yapılırken bir avukattan hukuki danışmanlık alınması, ileride yaşanabilecek uyuşmazlıkların önüne geçmek açısından büyük önem taşır.