İntifa hakkı, bir mal üzerinde sahibine mülkiyet hakkı vermeksizin tam yararlanma ve kullanma yetkisi tanıyan, sınırlı ayni hak türlerinden biridir. Bu hak, taşınmaz malın çıplak mülkiyetini elinde bulunduran kişiyle intifa hakkı sahibi arasında hukuki bir ayrım yaratarak, mülkiyetin ekonomik getirilerinin belirli süreyle başka bir kişiye bırakılmasını mümkün kılar.
Türk Dil Kurumu intifa hakkını, “başkasına ait bir maldan yararlanma veya onu kullanma yetkisi” olarak tanımlar. Hukuki anlamda ise bu hak, mülkiyet hakkına yaklaşan en geniş yetkilerden biri olup, maldan elde edilen her türlü faydanın intifa hakkı sahibine ait olmasını sağlar.
İntifa Hakkı Hangi Durumlarda Kurulabilir
İntifa hakkı, oldukça esnek bir hak türü olup, çeşitli mal ve haklar üzerinde kurulabilir. Bu kapsamda:
- Taşınabilir mallar (örneğin otomobil, makine)
- Taşınmaz mallar (arsa, konut, tarla)
- Haklar ve mal varlığı unsurları (alacak, şirket hissesi, fikri mülkiyet)
üzerinde intifa hakkı tesis edilebilir. Mülkiyet hakkı dışındaki en kapsamlı hak olması nedeniyle geniş bir uygulama alanına sahiptir.
İntifa Hakkı Nasıl Kurulur
Bu hak, kural olarak bir sözleşme ile kurulabileceği gibi, tek taraflı bir hukuki işlemle veya kanundan doğan sebeplerle de oluşturulabilir. Taşınmaz mallar söz konusu olduğunda ise intifa hakkının geçerlilik kazanabilmesi için tapu siciline tescil edilmesi zorunludur. Taşınır mallarda ise genellikle zilyetliğin devri yoluyla tesis edilir.
İntifa hakkı sahibi, ilgili maldan doğan bütün ekonomik getirilerden faydalanma hakkına sahiptir. Bu, o malı kullanma, işletme, kiraya verme gibi yetkileri kapsar. Ancak unutulmamalıdır ki bu hak, devredilemeyen şahsa sıkı sıkıya bağlı bir haktır.
İntifa Hakkının Diğer İrtifak Haklarından Farkı
İntifa hakkı, irtifak hakları başlığı altında sınıflandırılan bir ayni haktır. Bu hak grubu içerisinde yer alan diğer haklar şunlardır:
- Oturma hakkı (sükna hakkı)
- Üst hakkı
- Geçit hakkı
- Kaynak hakkı
Ancak bunların hiçbiri intifa hakkı kadar kapsamlı değildir. Çünkü intifa hakkı, maldan tam ve sınırsız yararlanma yetkisi sağlar.
Miras Yoluyla İntifa Hakkı Geçer mi
İntifa hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması nedeniyle devredilemez ve mirasçılara geçmez. Gerçek kişi lehine tesis edilen intifa hakkı, bu kişinin vefatıyla kendiliğinden sona erer. Tüzel kişiler açısından ise azami süre 100 yıl ile sınırlıdır. Bu sürenin dolmasıyla hak sona erer. Ancak, söz konusu hakkın kullanımı, sözleşmede aksi belirtilmediği sürece üçüncü kişilere devredilebilir.
İntifa hakkı sahibi aynı zamanda malın zilyetliğine de sahipse, mal üzerindeki dava haklarını kullanabilir ve malı koruma yükümlülüğü altındadır. Bu hak, mal sahibinin muvazaa iddiasında bulunmasına imkan tanımayan, güçlü ve koruyucu bir yapıya sahiptir.
Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır, Masraflar Nelerdir
İntifa hakkı taşınmaz mallar üzerinde kurulduğunda, bu hak tapu kütüğüne tescil edilir. Dolayısıyla kaldırılması da yine tapuda yapılacak bir terkin işlemiyle mümkündür. Hakkın sona erdiği durumlarda (örneğin hak sahibinin ölümü, sürenin dolması, feragat) taşınmaz maliki ya da hak sahibi ilgili tapu müdürlüğüne başvurarak terkin talebinde bulunur.
Bu işlem için gerekli belgeler şunlardır:
- Tapu senedi
- Kimlik belgesi
- Ölüm belgesi ya da noter onaylı feragatname
- Harç ödeme dekontu
2025 yılı itibarıyla intifa hakkı terkin harcı, taşınmazın beyan edilen değerinin yaklaşık binde 20’si oranındadır. Ayrıca işlem masrafları ve döner sermaye ücreti ile birlikte bu miktar 4.000–6.000 TL aralığında olabilir.
İntifa Hakkı Devredilebilir mi
İntifa hakkı niteliği itibarıyla devredilemez, çünkü şahsa bağlı bir ayni haktır. Ancak hakkın kullanımı, yani maldan yararlanma yetkisi, belirli koşullar altında başkasına devredilebilir. Bu tür işlemler sözleşmeye dayanmalı ve mal sahibi tarafından açıkça onaylanmalıdır. Taşınmazlarda kurulan intifa hakkının geçerli olabilmesi için tapuda tescil şarttır. Taşınırlarda ise zilyetliğin devri esas alınır.
İntifa hakkı, Türk Medeni Kanunu’nun 794 ve 795. maddelerinde düzenlenmiş, 796. maddesinde ise sona erme halleri açıklanmıştır. Bu düzenlemeler, hem hak sahiplerini hem de mülk maliklerini ilgilendiren önemli kurallar içerir.
İntifa Hakkı Nasıl Sona Erer
İntifa hakkı çeşitli şekillerde sona erebilir. Bunlardan bazıları:
- Gerçek kişi hak sahibinin ölümü
- Sürenin dolması
- Tüzel kişinin sona ermesi
- Feragat beyanı
- Taşınmazın yok olması
- Kamulaştırma
- Mahkeme kararı
- Öncelikli rehin alacaklısı tarafından cebri icra ile satış
Bu hallerden biri gerçekleştiğinde intifa hakkı hukuken sona ermiş olur, ancak bu durumun tapuya yansıtılması için resmi işlem yapılması zorunludur. Tapuda yapılan işlem ise “terkin” olarak adlandırılır.
Hisseli Taşınmazlarda İntifa Hakkı
İntifa hakkı, hisseli tapular üzerinde de kurulabilir. Bu durumda mülkiyet üç parçalı bir yapıya dönüşür:
- Kuru mülkiyet
- İntifa hakkı
- Zilyetlik (fiili kullanım)
Malik, çıplak mülkiyetin sahibi olarak görünürken, intifa hakkı sahibi maldan fiilen faydalanır. Kuru mülkiyet devredilebilir ancak intifa hakkı sahibi, hakkını satamaz ya da miras bırakamaz. Kuru mülkiyetin devri halinde, yeni malik intifa hakkına saygı göstermek zorundadır.
Türk Medeni Kanunu m.796’ya Göre Sona Erme Halleri
Türk Medeni Kanunu’nun 796. maddesine göre:
“İntifa hakkı, konusunun tamamen yok olması ve taşınmazlarda tescilin terkini; yasal intifa hakkı, sebebinin ortadan kalkması ile sona erer. Sürenin dolması veya hak sahibinin vazgeçmesi ya da ölümü gibi diğer sona erme sebepleri, taşınmazlarda malike terkini isteme yetkisi verir.”
Bu hüküm, intifa hakkının sona ermesini sağlayacak temel dayanaklardandır ve özellikle taşınmaz mallarda işlemin tapuda tamamlanması gerektiğini açıkça ortaya koyar.