Türkiye’de her yıl meydana gelen orman yangınlarının %88’inin insan kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Bu oran, ormanların korunması açısından bireysel ve toplumsal sorumluluğun ne denli önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Özellikle anız yakma, sönmemiş sigara izmaritleri ve kontrolsüz atık yangınları, ormanların yok olmasına neden olan başlıca faktörlerdendir. Bu nedenle, gerek kasten gerekse taksirle orman yangınına sebebiyet veren eylemler, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110. maddesi uyarınca ağır yaptırımlara bağlanmıştır.
Orman Yangınına Sebep Olan Yasak Fiiller
Yangına doğrudan sebebiyet vermeyen, fakat yüksek risk taşıyan bazı davranışlar da yasa gereği suç olarak tanımlanmıştır. Orman Kanunu’nun 110/2. maddesi bu kapsamda aşağıdaki fiilleri yasaklamaktadır:
Ocak yeri olarak belirlenmemiş alanlarda ateş yakmak veya izin verilen yerde yakılan ateşi söndürmeden bölgeyi terk etmek
Ormanlara sönmemiş sigara izmariti veya yanıcı nitelikte maddeler atmak
Ormana dört kilometreden daha az mesafede ya da Kanun’un 31. ve 32. maddeleri kapsamındaki köy sınırları içerisinde anız veya benzeri bitki örtüsü yakmak
Bu fiilleri işleyenler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası öngörülmüştür.
Kasten Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu ve Cezası
Kasten orman yakma suçu, failin bilerek ve isteyerek ormanlık alanda yangın çıkarmasıyla oluşur. Bu suçun cezai düzenlemesi Orman Kanunu’nun 110/4 ve 110/5. fıkralarında yer almaktadır:
Ormanları kasten yakan kişi on yıldan az olmamak üzere hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır
Eğer yangın, devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti kapsamında çıkarılmışsa, müebbet hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası uygulanır
Yangın sonucunda ölüm veya yaralanma meydana gelmişse, ayrıca Türk Ceza Kanunu’nun 81, 85 ve 86. maddelerine göre ceza tayin edilir.
Taksirle Orman Yangınına Sebebiyet Verme Suçu ve Cezası
Taksirle işlenen suçlarda failin kastı bulunmaz; ancak gerekli dikkat ve özeni göstermemesi nedeniyle yangın meydana gelir. Orman Kanunu’nun 110/3. maddesine göre;
Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak orman yangınına sebebiyet veren kişiler iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
Ancak failin şu hallerde cezasında indirime gidilebilir:
- Yangının söndürülmesine yönelik çaba göstermesi
- Meydana gelen zararın sınırlı olması
Bu durumda mahkeme, cezada yarıya kadar indirim uygulayabilir. Zararın derecesi hesaplanırken aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
Tamamen yanan ağaçların değeri
Kısmen zarar görmüş ağaçlardaki değer kaybı
Alt tabaka orman örtüsünün yanması nedeniyle oluşan zarar
Toprağın humuslu kısmının yanması sonucu meydana gelen verim kaybı
Taksirin varlığı, Türk Ceza Kanunu’nun 22. maddesine göre değerlendirilir ve failin kişisel özelliklerine (yaşı, eğitimi, sosyal durumu, zihinsel yeterliliği vb.) göre dikkatsizlik değerlendirilir.
Orman Yangını Sonucunda Ölüm veya Yaralanma Meydana Gelirse
Eğer orman yangını sonucunda bir kişinin ölümü veya yaralanması gerçekleşirse, fail hakkında hem Orman Kanunu hem de Türk Ceza Kanunu hükümleri çerçevesinde ayrı ayrı ceza verilir. Bu durum “gerçek içtima” olarak tanımlanır. Örneğin;
Orman Kanunu m.110/3 uyarınca taksirle orman yangınına sebebiyet,
TCK m.85 uyarınca taksirle öldürme suçu
tek fiilden doğmuş olsa bile iki ayrı ceza doğurur.
Orman Yangını Suçunda Para Cezasına Çevirme, HAGB ve Zamanaşımı
Adli para cezasına çevirme:
Orman yangınına neden olma suçlarında mahkemenin hükmettiği hapis cezası genellikle 1 yılın üzerindedir. Bu nedenle cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB):
Suçun taksirle işlendiği ve verilen hapis cezasının 2 yıl veya altı olduğu durumlarda, HAGB kararı verilebilir. Bu durumda sanık 5 yıllık denetim süresine tabi olur ve bu süre boyunca tekrar suç işlemezse karar hiç verilmemiş sayılır.
Zamanaşımı süresi:
Bu suçlar şikâyete tabi değildir. Soruşturma savcılık tarafından re’sen başlatılır. Dava zamanaşımı süresi ise 8 yıldır.
Cezayı Etkileyen ve Ağırlaştıran Hâller
Ceza indirimi uygulanabilecek durumlar:
- Failin yangını söndürme konusundaki gayreti
- Meydana gelen zararın ciddiyetinin az olması
Ceza artırımı gereken durumlar:
- Yangının milli park, muhafaza ormanı gibi özel koruma altındaki alanlarda meydana gelmesi durumunda ceza iki katına kadar artırılır
Etkin Pişmanlık ve Uzlaşma Mümkün müdür?
Etkin pişmanlık hükümleri orman yangınına neden olma suçları bakımından öngörülmemiştir. Bu nedenle failin zarar tazmini ya da özür dilemesi cezada indirime yol açmaz.
Uzlaştırma hükümleri de uygulanmaz. Suçun mağduru kamu olduğu için uzlaştırma prosedürleri dışındadır.
Teşebbüs, İştirak ve Mahkeme Yetkisi
Suça teşebbüs:
Fail, ormanı yakmak amacıyla harekete geçip yangını başlatamadan yakalanırsa, suça teşebbüsten dolayı cezalandırılır.
İştirak:
Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi durumunda TCK m.37-39 hükümleri uyarınca iştirak kuralları uygulanır.
Görevli mahkeme:
- Taksirli yangın ve ihmali eylemler (110/2-3) → Asliye Ceza Mahkemesi
- Kasten yangın, örgüt bağlantılı suçlar (110/4-5) → Ağır Ceza Mahkemesi
Sık Sorulan Sorular
Orman yakma suçu affa girer mi?
Hayır. Anayasa’nın 169. maddesine göre orman suçları genel ve özel af kapsamı dışında tutulur.
Ormanda izinsiz ateş yakmak suç mu?
Evet. Orman Kanunu’na göre izinsiz ateş yakmak veya yakılan ateşi söndürmeden bölgeden ayrılmak suç teşkil eder. Ceza: 1-3 yıl hapis ve adli para cezası.
Anız yakmanın cezası nedir?
Ormana 4 km’den az mesafede anız veya bitki örtüsü yakmak yasaktır. Bu fiil de 1-3 yıl hapis ve adli para cezasıyla sonuçlanır.