Türkiye’de üç aydan uzun süre kalmayı planlayan yabancı uyruklu kişilerin yasal olarak oturma izni alması gerekmektedir. Bu izin, yalnızca ülkede bulunma hakkı sağlamakla kalmaz; aynı zamanda eğitim, sağlık ve bazı durumlarda çalışma gibi temel haklara da kapı aralar. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında düzenlenen bu süreç, amaç, süre ve kişisel durumlara göre farklılık göstermektedir. Bu makalede 2025 yılı itibarıyla geçerli olan tüm güncel düzenlemelere yer verilmiştir.
Oturma İzni Nedir, Hangi Durumlarda Alınır ve Hangi Hakları Sağlar?
Oturma izni, yabancıların Türkiye’de vize süresinden daha uzun süreyle yasal olarak kalabilmeleri için verilen idari bir izindir. Bu izin sayesinde yabancı kişi:
- Türkiye’de ikamet edebilir
- Sağlık hizmetlerinden faydalanabilir
- Eğitim görebilir
- Çalışma izni alabilir (izin türüne göre)
- Sosyal haklardan yararlanabilir
Herhangi bir nedenle Türkiye’de 90 günden fazla kalmak isteyen herkesin, ikamet süresi başlamadan önce bu izni alması zorunludur.
Türkiye’ye Girişte Aranan Şartlar ve Oturma İzni Başvurusunun İlk Aşaması
Türkiye’de oturma izni başvurusu yapabilmek için, kişinin ülkeye yasal yollarla giriş yapmış olması şarttır. Aksi durumda, başvuru alınmaz veya reddedilir. Bu kapsamda aranan ön koşullar şunlardır:
- Geçerli pasaport veya eşdeğer seyahat belgesi
- Vize veya vize muafiyeti kapsamında giriş yapılması
- Sınır kapılarından giriş yapılması
- Ülkeye giriş yasağı olmaması
Bu aşamada, pasaport kontrolünden geçmeyen veya yasa dışı giriş yapan kişiler hiçbir şekilde ikamet izni başvurusunda bulunamaz.
Türkiye’de Oturma İzni Türleri Nelerdir, Hangi Amaçlarla Verilir ve Kimler Başvurabilir?
Türkiye’de yabancılar için düzenlenmiş olan ikamet izinleri, farklı amaçlara göre sınıflandırılmıştır. 6458 sayılı Kanun kapsamında altı tür oturma izni öngörülmektedir:
1. Kısa Dönem İkamet İzni
Kısa süreli konaklamalar için düzenlenir. Aşağıdaki nedenlerle alınabilir:
- Turistik amaçlı konaklama
- Taşınmaz sahibi olma
- İş kurma veya ticari faaliyet
- Sağlık tedavisi
- Türkçe öğrenme amacı
- Üniversiteye hazırlık, staj veya eğitim programları
Her defasında en fazla iki yıl süreyle verilir.
2. Aile İkamet İzni
Türk vatandaşı ya da Türkiye’de oturma izni bulunan yabancı ile evli olan eş ile çocuklar için düzenlenir. Destekleyicinin gelir, barınma ve sigorta şartlarını sağlaması gereklidir.
3. Öğrenci İkamet İzni
İlköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim seviyelerinde örgün eğitim gören yabancı öğrencilere eğitim süresi boyunca verilir.
4. Uzun Dönem İkamet İzni
Türkiye’de en az 8 yıl kesintisiz ikamet eden yabancılara verilir. Sosyal yardım almamış olması ve düzenli gelir şartı aranır.
5. İnsani İkamet İzni
Sınır dışı edilemeyenler, olağanüstü durumlar, çocuğun üstün yararı gibi nedenlerle idare tarafından verilir.
6. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni
İnsan ticareti mağduru olduğu değerlendirilen kişilere ilk etapta 30 günlük, ardından 6 ayda bir yenilenebilir izin verilir.
Kısa Dönem İkamet İzni Başvurusu İçin Gerekli Evraklar ve Şartlar
Kısa dönem ikamet izni başvurusunda bulunan yabancıdan istenen belgeler:
- e-ikamet sisteminden doldurulmuş başvuru formu
- Pasaport ve fotokopisi
- Biyometrik fotoğraf
- Türkiye’deki adresi gösteren belge (kira sözleşmesi veya tapu)
- Geçerli sağlık sigortası
- Maddi yeterliliği gösteren banka dökümü veya gelir beyanı
Başvuru Göç İdaresi’ne randevu ile yapılır ve belgelerin eksiksiz olması gerekir.
Aile Birleşimi Kapsamında Türkiye’de Oturma İzni Nasıl Alınır?
Aile ikamet izni; Türk vatandaşı ile evli olan ya da ikamet izni bulunan bir kişinin eşi ve çocuklarına verilir. Şartlar:
- Gerçek evlilik olması
- Aile bireylerinin Türkiye’de birlikte yaşaması
- Destekleyicinin aylık gelirinin yetersiz olmaması
- Uygun yaşam koşullarına sahip olunması
- Sağlık sigortası bulunması
İzin süresi en fazla 3 yıldır ve destekleyicinin izin süresini aşamaz.
Öğrencilerin Türkiye’de Kalabilmesi İçin Gerekli İkamet Şartları ve Belgeler
Türkiye’de öğrenim gören yabancı öğrenciler için gerekli belgeler:
- Öğrenci belgesi
- Pasaport
- Sağlık sigortası
- Biyometrik fotoğraf
- İkamet adresi beyanı
- Maddi yeterlilik
Bu izin yalnızca eğitim süresi boyunca geçerlidir ve mezuniyet sonrası uzatma yapılmaz; ancak başka izin türüne geçiş mümkündür.
Uzun Dönem İkamet İzni Almak İçin Aranan Şartlar ve Süresiz Kalış Avantajı
Bu izin için gerekli şartlar:
- Türkiye’de en az 8 yıl aralıksız ve yasal ikamet
- Sosyal yardım almamış olmak
- Sağlık sigortasına sahip olmak
- Kamu düzenine ve güvenliğine tehdit oluşturmamak
Uzun dönem izni süresizdir ve çalışma izni olmadan da birçok haktan yararlanma imkânı sağlar.
İnsani Nedenlerle Verilen İkamet İzni Kimlere Tanınır ve Hangi Koşullarda Alınabilir?
Aşağıdaki durumlarda insani ikamet izni verilebilir:
- Sınır dışı işlemi uygulanamayan kişiler
- Ciddi sağlık sorunları olan yabancılar
- Aile birliğini koruma zorunluluğu
- Güvenli üçüncü ülkeye dönüşün mümkün olmaması
İzin süresi Göç İdaresi tarafından belirlenir ve gerektiğinde uzatılabilir.
Oturma İzni Almak İçin 2025 Yılı Güncel Harç, Kart ve Masraf Tutarları
2025 yılı itibariyle oturma izni ücretleri:
- İkamet kart ücreti (değerli kağıt): 356 TL
- İkamet harcı: İlk ay için 241 TL ile 1238 TL arasında, sonrasında ay başına 822 TL
- Sağlık sigortası: 750 – 2000 TL arası
- Noter çeviri ve tercüme masrafları: 500 TL+
Bazı ülkeler, karşılıklılık ilkesi çerçevesinde harçlardan muaf tutulabilir.
İkamet İzni Başvurusu Nasıl ve Nereden Yapılır? e-İkamet Sistemi Üzerinden Randevu Alma
Başvuru adımları:
- https://e-ikamet.goc.gov.tr adresinden form doldurulur
- Başvuru amacı ve izin türü seçilir
- Randevu günü ve saati belirlenir
- Gerekli belgeler hazırlanır ve randevu günü Göç İdaresi’ne teslim edilir
- Değerlendirme süreci başlar (genellikle 30–60 gün)
İkamet İzni Süresi Dolanların Uzatma Başvurusu İçin Yapması Gerekenler
İzin süresi bitmeden en az 60 gün önce e-ikamet sistemi üzerinden uzatma başvurusu yapılmalıdır. Gerekli belgeler:
- Mevcut ikamet izni
- Pasaport
- Yeni sağlık sigortası
- Güncel adres bilgisi
- Harç ve kart bedellerinin ödendiğine dair dekont
Yeni izin süresi mevcut iznin bitiminden itibaren başlatılır.