Velayet davası, anne ve babanın ayrılığı veya boşanması sonrasında, ortak çocuğun velayetinin kimde olacağını belirlemek amacıyla açılan bir hukuk davasıdır. Bu dava sayesinde mahkeme, çocuğun fiziksel, duygusal ve eğitimsel gelişimini en iyi şekilde destekleyecek ebeveyni tespit eder. Velayet, çocuğun yaşamını düzenleyen bir dizi hak ve sorumluluğu ifade eder ve kamu düzeniyle ilgilidir. Bu nedenle mahkeme, ebeveynlerin taleplerinden bağımsız olarak, çocuğun üstün yararını esas alarak karar verir.
Velayet Davası Nedir?
Velayet, ergin olmayan çocuğun bakımı, eğitimi, temsili ve genel gelişimiyle ilgili hak ve sorumlulukların ebeveyne verilmesidir. Evli ebeveynler bu hakkı birlikte kullanırken, boşanma veya ayrılık halinde mahkeme bu yetkiyi tek ebeveyne devreder. Velayet hakkı, çocuğun 18 yaşını doldurmasına kadar devam eder ve kapsamında barınma, sağlık, eğitim gibi temel yaşam unsurları yer alır.
Kimler Velayet Davası Açabilir?
Velayet davasını çocuğun ebeveynlerinden biri açabilir. Ancak istisnai durumlarda, çocuğun yakın akrabaları veya sosyal hizmet kurumları da velayetin değişmesini talep edebilir. Bu taleplerin dayanak noktası çocuğun yararına olan koşulların değişmiş olması ya da mevcut durumun çocuğa zarar veriyor olmasıdır.
Velayet Davası İçin Gereken Şartlar
Velayet davasının açılabilmesi için bazı temel koşullar bulunur. Bunlar arasında çocuğun reşit olmaması, ebeveynler arasında bir ayrılık durumu bulunması, mevcut velayet düzenlemesinin değişimini gerektirecek yeni unsurların ortaya çıkması gibi unsurlar yer alır. Mahkeme, dava dilekçesi, taraf beyanları, gelir belgeleri, sosyal hizmet raporları ve uzman görüşleri gibi deliller ışığında karar verir.
Velayet Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Bu davalar Aile Mahkemesi’nde açılır. Aile Mahkemesi’nin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla görev yapar. Yetkili mahkeme çocuğun yerleşim yeri mahkemesidir. Dilekçe ile başvuru yapılırken, mahkeme harcı, nüfus kayıt örneği ve gerekirse vekâletname gibi belgelerin de dosyaya eklenmesi gerekir.
Velayet Değişikliği ve Gerekçeleri
Velayetin değiştirilmesi talebi, çocuğun mevcut velayet altında zarar görüyor olması veya diğer ebeveynin daha elverişli şartlara sahip olması durumunda söz konusu olur. Ebeveynin ekonomik yetersizliği, psikolojik sorunları, çocuğa vakit ayıramaması, yeni evlilik yapması gibi durumlar velayet değişikliği için gerekçe oluşturabilir. Mahkeme bu durumları uzman incelemesiyle değerlendirir.
Geçici Velayet Kararı Nedir?
Geçici velayet, çoğu zaman boşanma davası devam ederken, çocuğun kimde kalacağını belirlemek için verilir. Nihai karar verilene kadar uygulanacak bu karar, mahkemenin re’sen vereceği bir hükümdür ve itiraz edilebilir niteliktedir. Geçici velayet kararı, çocuğun eğitimi ve psikolojik sağlığı açısından büyük önem taşır.
Çocuğun Görüşü ve Mahkeme Kararına Etkisi
Mahkeme, 12 yaşını doldurmuş ve kendini ifade etme yetisine sahip olan çocuğun görüşünü alır. Ancak bu görüş mahkemenin kararını doğrudan belirlemez. Hâkim, uzman raporları ve sosyal hizmet değerlendirmeleriyle birlikte bu görüşü de değerlendirerek karar verir.
Velayet Davasında Deliller ve Psikolojik Değerlendirme
Velayet davasında mahkeme, çocuğun yaşam şartları, ebeveynlerin maddi durumu, psikolojik sağlığı, sosyal ilişkileri gibi birçok unsuru değerlendirmek için deliller toplar. Psikolog ya da pedagog tarafından hazırlanan raporlar, mahkemeye çocuğun ruhsal durumu hakkında bilgi verir. Sosyal çalışmacıların yaptığı yerinde incelemeler de karar sürecinde etkilidir.
Velayet Kararına İtiraz ve Uygulama
Mahkemenin verdiği velayet kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde istinaf yoluna başvurulabilir. Karar kesinleştiğinde uygulanabilir hale gelir. Bu karar uyarınca, çocuğun kimde kalacağı, diğer ebeveynle ilişki kurma düzeni gibi hususlar belirlenir.
Sonuç Olarak
Velayet davası, çocuğun geleceğini şekillendiren ve dikkatle yürütülmesi gereken bir hukuki süreçtir. Tüm yargılama safhalarında çocuğun üstün yararı esastır. Bu nedenle velayet taleplerinin uzman bir avukat eşliğinde yürütülmesi, hem ebeveynin hem de çocuğun haklarının korunması için hayati öneme sahiptir.